Retour
Rëdd yi ak xaaju rëdd yi
Rëdd yi ak xaaju rëdd yi amu ñu dayoo. Kënn manul natt sëniy guddaay.
Dogit ak tomb yu dul jëx
Ab dogit ay tomb yu dul jëx lay ëmb, waayé manëss na natt guddaay bi nékk ci digantéy cettam, boo jëfëndikoo lu melni ab « règall » bu ñu maasska.
Guddaayu benn dogit
Guddaayu benn dogit $[\mathrm{AB}]$ mooy sorëwaay bi nékk ci digantéy ñaari tomb yii $\rm A$ ak $\rm B$. Guddaay bi di $\rm AB$ ab limm la. Da ñuy jëfëndikoo mbinndin wii di $\rm AB$ ngir mandargaal guddaay gògu.
MisaalDëssul binnd $[\mathrm{AB}]=7 \mathrm{~cm}$, waayé $\mathrm{AB}=7 \mathrm{~cm}$ wala book $[\mathrm{AB}]$ nattuwaayam mooy $7 \mathrm{~cm}$.
Benn benn yi ñuy nattë guddaay yi
Benn benn yi ñuy nattë guddaay yi ñooy lii di « mëtar » ak ay fŭlam ak ay xaajiti fŭlam :
| km | kilomëtar |
| hm | ectomëtar |
| dam | décamëtre |
| m | mëtar |
| dm | décimëtar |
| cm | centimëtar |
| mm | milimëtar |
Bénnëlu nattukaayu guddaay
Bénnëlu nattukaayu guddaay bu nékk wu nékk mu ngi ëppë fukki yoon bi topp ci moom té yëes ko.
Xamməkaay
Ñaari rëdd yii di $[\mathrm{EF}]$ ak $[\mathrm{IJ}]$ ñoo tolloo guddaay ; ngir mandargaal lòlu, da ñuy tëk ñaari araf yu gatt té nuroo ci sën kow. Mooy li ñiy wooyë « xamməkaay ».
Ci nataal bu nékk, dëes na ñu raññë dogit yi yém guddaay ak benn xamməkaay bu ñu nuroolé.
Manëes na ñu jëfëndikoo ay xamməkaay yu bari té wûté (ñaari araf, ñetti araf, benn kurwaa, benn mbege su ndaw...) ngir woné né ay dogit ñoo tolloo guddaay.
Ab sëtlu
Ab sëtlu : Su ñaari dogit tolloo guddaay, da ñuy naan da ñoo yem képp.
Diggu dogit
Tomb $\rm I$ bi nekk ci kow dogit wii di $[\mathrm{AB}]$ té di ko xaaj ci ñaari dogit yu yémoo guddaay ñu ngi koy woowee diggu dogit bii di $[\mathrm{AB}]$.
Ci nataal bu nékk, dëes na ñu raññë dogit yi yém guddaay ak benn xamməkaay bu ñu nuroolé.
Tomb bu maassalé
Na $\rm [AB]$ nék benn dogit té $\rm M$ nekk benn tomb bu maassalé gi.
- Su $\rm M$ nekkë benn tomb bu $\rm [AB]$, konn da ñuy am : $\rm AM+MB=AB$
- Su $\rm M$ nekkul benn tomb bu $\rm [A B]$, konn da ñuy am : $\rm AM+MB>AB$
Ab jaglé
Ab jaglé : Ci benn ñettikoñ, guddaayu wétt goo jël da fay yëes mboolantëk gudddayi yénën ñaari wéttam yi.
